Σχέση της επιστολής του Αποστόλου Ιούδα του Θαδδαίου προς την Παλαιά Διαθήκη
Μέρος Τέταρτο
Ο Βαλαάμ (Ιουδ. 11) είναι ο τύπος του ύπουλου και μισθάρνου διαφθορέως των εκλεκτών του Θεού. Επειδή δεν μπόρεσε αν και εξαγορασθείς μέσω χρημάτων, να καταραστεί τον Ισραήλ, αλλά και ακουσίως τον ευλόγησε, έδωσε στη συνέχεια στον Βαλάκ την γνωστή πονηρά οδηγία του[1]. Αυτή είναι η διδαχή Βαλαάμ όπως λέγεται από τον Ιωάννη στην Αποκάλυψη (2,14), την οποία δίδασκαν οι νικολαΐτες στα εκλεκτά μέλη της Εκκλησίας για να τη διαφθείρουν.
Η διαμάχη μεταξύ Αρχαγγέλου Μιχαήλ και διαβόλου περί του σώματος του Μωυσέως (Ιουδ. 9) είναι για τον Ιούδα ένα από τα μεγάλα γεγονότα της Π.Διαθήκης, στην οποία και αναφέρεται. Η διαμάχη αυτή φαίνεται καταρχήν ως μια παράδοση που αναφέρεται στο τέλος του Δευτερονομίου, όπου ιστορείται ο θάνατος και η ταφή του Μωυσέως. Πρόκειται όμως περί μιας αποκαλύψεως που έγινε από τους Προφήτες Δανιήλ και Ζαχαρία. Ο Ζαχαρίας είναι εκείνος από τον οποίο λαμβάνει κυρίως την αποκάλυψη και παραθέτει στην Επιστολή του την μόνη παράθεση της Π.Διαθήκης που έγινε αυτολεξεί.
Ζαχ. 3,1-3. Και έδειξέ μοι Κύριος τον ιερέα τον μέγαν εστώτα προ προσώπου αγγέλου Κυρίου, και ο διάβολος ειστήκει εκ δεξιών αυτού του αντικείσθαι αυτώ. και είπε κύριος προς τον διάβολον˙ Επιτιμήσαι Κύριος εν σοι, διάβολε, και επιτιμήσαι Κύριος εν σοι ο εκλεξάμενος την Ιερουσαλήμ˙ ουκ ιδού τούτο ως δαλός εξεσπασμένος εκ πυρός; και Ιησούς ην ενδεδυμένος ιμάτια ρυπαρά και ειστήκει προ προσώπου του αγγέλου.
Ιουδ. 9. Ο δε Μιχαήλ ο αρχάγγελος, ότε τω διαβόλω διακρινόμενος διαλέγετο περί του Μωσέως σώματος, ουκ ετόλμησε κρίσιν επενεγκείν βλασφημίας, αλλ’ είπεν˙ Επιτιμήσαι σοι Κύριος. (Όταν ο Μιχαήλ ο αρχάγγελος συνδιαλέγονταν με τον διάβολο που ήθελε να πάρει υπό την εξουσία του το νεκρό σώμα του Μωυσέως, δεν τόλμησε να εκφέρει καταδικαστική απόφαση συνοδευόμενη με υβριστικούς και βλάσφημους λόγους κατ’ αυτού. Αλλά είπε προς αυτόν “ο Κύριος να σε επιτιμήσει).
Είναι δε τόση η ομοιότητα και της φράσεως και του νοήματος, που πλησιάζει τα όρια της ταύτισης, ώστε οι σύγχρονοι εξηγητές δύσκολα μπορούν να αμφισβητήσουν ότι ο Ιούδας αναφέρεται στον Ζαχαρία. Έχει μάλιστα προταθεί να διορθωθεί το “Μωσέως” του Ιούδα σε “Ιησού”. Αλλά αυτό από πλευράς άμεσης και έμμεσης παραδόσεως είναι αμάρτυρο και αστήρικτο. Το ίδιο αδύνατον είναι να υποστηριχθεί το αντίθετο, δηλαδή να διορθωθεί το “Ιησουν” σε “Μωυσήν” στον Ζαχαρία[2].
Στο χωρίο του Ζαχαρία μια όραση αυτού. Βλέπει τον επί των ημερών του αρχιερέα Ιησού, ο οποίος ήταν εκ των πρωτεργατών του επαναπατρισμού των Ιουδαίων από την αιχμαλωσία της Βαβυλώνας. Οι άνδρες αυτοί ήταν: ο εκ της γενεάς του Δαυΐδ αρχηγός του λαού Ζοροβάβελ, ο αρχιερεύς Ιησούς, οι Προφήτες Αγγαίος και Ζαχαρίας, ο Έσδρας και ο Νεεμίας και κάποιοι άλλοι. Στο όραμα ο Ζαχαρίας βλέπει τον Ιησού να φοράει ιμάτια ρυπαρά και να έχει όψη δαυλού που μόλις έχει αποσπασθεί από τη φωτιά και να στέκεται ενώπιον του αγγέλου του Κυρίου. Δεν ονομάζει τον άγγελο αλλά τον χαρακτηρίζει κύριο[3] εννοεί προφανώς άρχοντα του Ισραήλ. Πριν από τον Ζαχαρία ο Δανιήλ ομιλεί περί των αγγέλων ως αρχόντων των εθνών, τον δε άρχοντα τον μέγα ή άρχοντα του Ισραήλ ή αυτόν που στέκεται πάνω από τον λαό του Θεού, τον ονομάζει Μιχαήλ[4]. Να θυμηθούμε δε ότι ο Παύλος ονομάζει ορισμένους αγγέλους αρχές και κυριότητες[5]. Λόγω της συνήθειας να χρησιμοποιείται αντί του συγκεκριμένου ουσιαστικού το αφηρημένο, οι λεγόμενοι από τους Προφήτες κύριοι και άρχοντες, λέγονται από τον Παύλο αρχές και κυριότητες. Οι ονομασίες δηλαδή αυτές δεν υποδηλώνουν διαφορετικές φύσεις ουρανίων δυνάμεων, αλλά διαφορετικές λειτουργίες και διακονίες των αγγέλων. Ο άγγελος λοιπόν ενώπιον του οποίου βλέπει τον ρυπαρό και ημίκαυστο Ιησού ο Ζαχαρίας, είναι ο Μιχαήλ ο άρχοντας του Ισραήλ. Δεξιά, δηλαδή στην θέση του κατηγόρου, βλέπει τον διάβολο που αντιτάσσεται στον Ιησού, δηλαδή κατηγορώντας τον Ιησού. Ο άγγελος εκδιώκει τον διάβολο φωνάζοντας δύο φορές αγανακτισμένος “Επιτιμήσαι Κύριος εν σοι” αναγγέλλει στον υπόδικο Ιησού ότι του χαρίζονται οι ανομίες του και διατάσσει στους παρισταμένους να τον ενδύσουν με λαμπρά ιμάτια και μίτρα (3,4-5).
[1] Αρ. κεφ. 22-24. 31,8. 31,15-16. Δευτ. 23,5-6. Ιη. 13,22. 24,9. Μχ 6,5. Νε. 13,2. Οι δυο τελευταίοι μνημονεύουν το γεγονός ως τύπο.
[2] Στην χειρόγραφη παράδοση το χωρίο είναι έτσι όπως έχει παρατεθεί. Την έμμεση παράδοση βλέπε στον Γρηγόριο τον θεολ. Β, 62 (35,472c-473a)˙ Γρηγόριο Νύσσης Β (46,201b)˙ Δίδυμο Δ 1,8 (39,361b)˙ Θεόδωρο Μοψ. Α 3,1-3 (66,52a)˙ Θεοδώρητο Α 3,1-3 (81,1892be)˙ Κύριλλο Αλεξ. Β 3, 1-3 (72,41d-44a)˙ Προκόπιο Γαζ. Α 17,12-14 (87,2129a)˙ Ολυμπιόδωρο Α 1,7 (93,24be)˙ Ιώσηπο Χριστιανό Α, 79 (106,96b)˙ Γεώργιο Κεδρηνό Α (121, 525a).
[3] Αντί του κύριος το εβραϊκό και η από αυτό vulgata έχουν άγγελος Κυρίου. Θεωρώ ως ορθή και όχι αβάσιμη τη μετάφραση κύριος εφόσον δεν πρόκειται περί του Γιαχβέ, αλλά περί της υπό του Παύλου και του Ιούδα λεγομένης κυριότητος.
[4] Δα 10,13. 10,21. 12,1. Μιχαήλ ο άρχων υμών (10,21). Εν τω καιρώ εκείνω αναστήσεται Μιχαήλ ο άρχων ο μέγας, ο εστηκώς επί τους υιούς του λαού σου (12,1).
[5] Εφ 1,21. Κλ. 1,16.